Türkiye'nin Sakarya ilinde yer alan Sapanca, antik çağlara kadar uzanan zengin bir tarihe sahiptir. Yazılı kayıtlara göre bölgeye ilk olarak MÖ 1200 yıllarında Frigler yerleşmiştir. Ancak Sapanca'yı bir yerleşim yeri olarak kuran MS 378 yılında Bitinya Krallığı olmuştur. O dönemde bölge, 391 tarihli bir kaynakta da belirtildiği gibi Siphonensis Lacus olarak bilinmektedir.

Doğu Roma İmparatorluğu döneminde Sapanca, Buanes, Sofhan ve Sofhange gibi farklı isimlerle anılmıştır. Anadolu Selçuklularının 1075 yılında Sapanca ve çevresine gelmesi, bölgenin Ayan ve Ayanköy olarak anılmasına neden olmuştur. Haçlı Seferleri'nden sonra bölge tekrar Bizanslıların eline geçmiştir. Kanuni Sultan Süleyman döneminde kasaba gelişmiş ve önemli bir ticaret merkezi haline gelmiştir. Önde gelen Osmanlı devlet adamlarından Sarı Rüstem Paşa, kasabada bir han, cami, hamam ve çarşı inşa ettirerek burayı önemli bir ticaret merkezi haline getirmiştir. İmarethaneler ve Pertev Paşa Hanı, ünlü Osmanlı mimarı Mimar Sinan'ın muhteşem eserleridir.

1640 yılında ünlü Osmanlı gezgini Evliya Çelebi Sapanca'yı ziyaret etmiş ve ilçe hakkında bilgi vermiştir. Ona göre İzmit'ten gelen yaşlı bir adam bölgedeki ormanları ve çalılıkları temizleyip toprağı sürmüş ve bunun sonucunda Sabancı Koca adında bir köy kurulmuştur. Köy zamanla gelişerek bir kasabaya dönüşmüş ve Kanuni Sultan Süleyman döneminde resmi bir kasaba haline gelmiştir. Osmanlı döneminde Sarı Rüstem Paşa Sapanca'da 170 ocaklı bir han ile birlikte güzel bir cami, hamam ve çarşı yaptırmıştır. Kasabada ayrıca kurşun kaplı imarethaneler ve çoğu Mimar Sinan yapısı olan kiremit kaplı yaklaşık 1000 ev bulunmaktadır. Mimar Sinan'ın Sapanca'daki eserlerinden biri de kasabadaki hayır işlerinin çoğu Rüstem Paşa'ya ait olduğu için vakfın mütevellisi tarafından yönetilen Pertev Paşa Hanı'ydı. Kasaba aynı zamanda meşhur beyaz kirazı ve lezzetini kaybetmeden kırk gün boyunca taze kaldığı söylenen özel bir ekmek olan Sabanca Somunu ile de tanınıyordu.

1837 yılında 2. Mahmut döneminde Sapanca, Adapazarı'na ilçe olarak bağlanmıştır. İzmit-Bolu yolu Sapanca'dan geçmektedir. Katip Çelebi yolun Sapanca bölümünün yarım mil sudan geçtiğini ve suların kabardığı zamanlarda yolcuların üzengilerine kadar tırmanmak zorunda kaldıklarını anlatmaktadır. Charles Texir de 19. yüzyılın ilk yarısında, gölün kumları üzerinde uzanan ve bazı yerlerde eyer sütunlarına kadar su bulunan yolun benzer bir tanımını yapmıştır.

1890 yılında Sapanca'ya bir demiryolu inşa edilmesi, yukarıda bahsedilen dar kıyıdan bir yarık açılmasını gerektirmiştir. Demiryolunun inşasından sonra karayolu bakımsız kalmış ve neredeyse geçilmez hale gelmiştir. Ancak Cumhuriyet döneminde karayolu yamaçların arkasından geçirilerek hem demiryolu hem de karayolu ile tarihi ulaşım yolu görevini yerine getirmeye devam etmiştir. 1950'li yıllarda E5 Karayolu'nun gölün karşı kıyısından geçirilmesiyle Sapanca bir süre önemini yitirir gibi olmuştur. Yine de 1989 yılında TEM Otoyolu'nun ilçeden geçmesiyle tarihi misyonunu yeniden kazanmıştır.

Kısa Tatillerde Sapanca Tercihi blog yazımız da ilginizi çekecektir.

Coğrafi Konumu

Sapanca, Türkiye'nin kuzeybatı kesiminde yer alan bir ilçedir. Sakarya ilinde yer alır ve doğal güzelliğine katkıda bulunan çeşitli coğrafi özelliklerle çevrilidir. İlçe, kuzeyde Sapanca Gölü, doğuda Arifiye, güneyde Samanlı Dağları, Geyve ve Pamukova ilçesi, batıda ise Kocaeli merkez ilçe İzmit ile komşudur. Bu stratejik konumu, Sapanca'yı bu bölgeler arasında önemli bir bağlantı noktası haline getirmekte ve onu önemli bir ulaşım merkezi yapmaktadır. Toplam 119 km² yüzölçümüne sahip olan ilçe, Sakarya ilindeki ilçeler arasında en küçük olanıdır. Küçük boyutuna rağmen, aralarında en yüksek nüfus yoğunluğuna sahiptir. İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği 36 m olup, Türkiye'deki diğer şehirlere kıyasla nispeten düşüktür.

İlçenin kuzeyinde yer alan Sapanca Gölü, bölgenin en önemli doğal kaynaklarından biridir. Göl yaklaşık 5 km genişliğinde ve 15 km uzunluğunda olup 45 km²'lik bir yüzölçümüne sahiptir. Samanlı Dağları'ndan kaynaklanan birkaç küçük dere ve nehir tarafından beslenmektedir. Göl, her yıl pitoresk manzarasının tadını çıkarmak ve çeşitli su sporları yapmak için gelen binlerce ziyaretçiyi çeken popüler bir turizm merkezidir.

İlçenin güney kesiminde yer alan Samanlı Dağları, bölgenin bir diğer önemli coğrafi özelliğidir. Sıradağlar yaklaşık 80 km uzunluğundadır ve deniz seviyesinden ortalama 1500 metre yüksekliğe sahiptir. Sık ormanlarla kaplı olan dağlar, trekking ve yürüyüş meraklıları için popüler bir rota haline gelmiştir.

İlçenin konumu aynı zamanda onu çeşitli ulaşım yolları için önemli bir kesişme noktası haline getirmektedir. İstanbul-Ankara otoyolu ilçeden geçmekte ve bu iki büyük şehir arasında doğrudan bağlantı sağlamaktadır. Ayrıca, İstanbul-İzmir otoyolu ve Ankara-İzmir demiryolu hattı da ilçeden geçmekte olup, ilçeyi ülkenin batı kesimi için önemli bir ulaşım merkezi haline getirmektedir.

Mimari Yapıları

Sakarya iline bağlı bir ilçe olan Sapanca, sadece doğal güzellikleriyle değil, aynı zamanda zengin kültürel mirasıyla da tanınmaktadır. İlçede Bizans dönemine ait lahit ve mezar taşları, Vecihi Kapısı, Rahime Sultan Camii ve Tuğrası, Rüstempaşa Camii, Hasan Fehmi Paşa Camii ve Cedid Camii gibi bölgenin tarihini yansıtan çok sayıda mimari yapı bulunmaktadır.

Sapanca'daki en dikkat çekici mimari yapılardan biri de Bizans lahitleri ve mezar taşlarıdır. Bu antik mezar yapıları Sapanca Hükümet Konağı'nın önünde sergilenmektedir. Lahitlerden ikisi İlmiye köyü yakınlarında, diğer ikisi ise TEM Otoyolu inşaatı sırasında bulunmuştur. Bu lahitler, Bizans dönemine ve kültürel uygulamalarına ışık tutmakta ve bölgenin önemli bir kültürel mirası olarak hizmet vermektedir.

Bir diğer etkileyici mimari yapı ise Vecihi Kapısı'dır. Kapı hakkında kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, İpek Yolu'nun kemerin bulunduğu yerden geçtiği rivayet edilmektedir. Kemerin Mimar Sinan tarafından inşa edildiği ve tarih boyunca birkaç kez onarıldığı düşünülmektedir. Günümüzde tarihi bir anıt olarak sadece kemerin ana gövdesi kalmıştır. Kemerin ilk onarımı 1905 yılında Sapanca'da Nahiye Müdürü olan Vecihi Orhon tarafından orijinal yapısı korunarak gerçekleştirilmiştir.

Rahime Sultan Camii ve Tuğrası Sapanca'daki bir diğer tarihi ve dini simge yapıdır. Cami 1892 yılında Sultan Abdülmecid'in 4. eşi Rahime Sultan tarafından yaptırılmıştır. Cami bazı onarımlar geçirmiş olsa da minaresi 17 Ağustos depreminde hasar görmüştür. Caminin dış duvarında yer alan Rahime Sultan Tuğrası, güzel bir hat eseridir ve Osmanlı döneminin önemli bir sembolüdür. Rüstempaşa Camii Sapanca'daki bir diğer önemli mimari yapıdır. Cami, Kanuni Sultan Süleyman'ın damadı ve veziri Rüstem Paşa tarafından 1555 yılında yaptırılmıştır. Mimar Sinan'ın kalfaları tarafından inşa edilen cami, zaman içinde tadilat geçirmiş olsa da halen ibadete açıktır. Sapanca'daki bir diğer tarihi dini yapı olan Hasan Fehmi Paşa Camii, 1885 yılında Osmanlı Veziri Hasan Fehmi Paşa tarafından yaptırılmıştır. Mahmudiye köyünde bulunan caminin içi, bölgenin zengin kültürel mirasına dair bir fikir veren güzel sanat eserleriyle dekore edilmiştir.

Cedid Camii çarşıda bulunan bir diğer tarihi camidir. Cami 1899 yılında inşa edilmiştir ve Cami Cedid mahallesinde yer almaktadır. Cami son yıllarda orijinal yapısını koruyan bir restorasyon geçirmiştir. Sapanca'nın mimari yapıları bölgenin zengin kültürel mirasının bir yansımasıdır. Bizans lahitleri ve mezar taşlarından Cedid Camii'ne kadar bu yapılar bölgenin tarihi ve dini geçmişinin önemli bir hatırlatıcısıdır.